2022 Yılında Menkul Sermaye İradı (MSİ)Elde Eden Gerçek Kişiler İçin Beyan Rehberi

Tarih      : 02.03.2023

Sayı        : 2023 / 22

Konu: 2022 Yılında Menkul Sermaye İradı (MSİ)Elde Eden Gerçek Kişiler İçin Beyan Rehberi

1-Giriş

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre, gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir vergisine tabi gelir unsurları; ticarî kazanç, ziraî kazanç, ücret, serbest meslek kazancı, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan oluşmaktadır.

1. Menkul Sermaye İradı Sayılan Gelirler

Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.

Aşağıda yazılı gelirler menkul sermaye iradı sayılmaktadır;

 - Her türlü hisse senetlerinin kar payları (temettü gelirleri),

- İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kar payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar),

- Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları,

-Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri ile diğer her türlü tahvil ve bono faizleri (Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler dahil olmak üzere),

- Her türlü alacak faizleri,

- Mevduat faizleri,

- Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller,

-İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar,

- Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,

-Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payları ile kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları ve katılım bankalarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları,

- Yatırım fonlarının katılma paylarına ödenen kar payları,

-Menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında sağlanan menfaatler (Repo gelirleri),

- Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,

-Bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,

 - Yukarıda sayılanlar dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye piyasası aracından elde edilen kar payı, faiz, kira vb. gelirler. Yukarıda yazılı iratlar, bunları elde eden sermaye sahibinin ticari faaliyetine bağlı bulunduğu takdirde, ticari kazancın tespitinde nazara alınır.

2. Menkul Sermaye İratlarının Beyan Durumu (Tam Mükellefler İçin)

 Yıllık beyanname ile beyan edilmesi gereken menkul sermeye iratlarından bazılarının beyan durumuna ilişkin özet tabloya aşağıda yer verilmiştir.

3. Yurt Dışında Yaşayan Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlarının Elde Ettikleri Menkul Sermaye İratlarının Beyanı

 Çalışma veya oturma izni alarak altı aydan fazla bir süre yurt dışında yaşayan T.C. vatandaşları, Türkiye’de elde ettikleri vergi kesintisine tabi menkul sermaye iratları için tutarı ne olursa olsun beyanname vermeyeceklerdir. Söz konusu kişilerin Türkiye’de elde ettikleri ve vergi kesintisine tabi tutulmamış menkul sermaye iratları için ise beyanname vermeleri gerekmektedir.

4. Beyan Sınırlarıyla ilgili Dikkat Edilecek Hususlar

- Tutarı ne olursa olsun beyana tabi olmayan gelirler, diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir.

 - Aşağıdaki tabloda belirtilen 3.800 ve 70.000 liralık hadler birer istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınacak hadlerdir. Söz konusu hadler tabloda belirtilen her bir gelir kalemi için ayrı ayrı değil, ilgili kalemler için toplu olarak dikkate alınacaktır. - 3.800 ve 70.000 liralık hadlere tabi gelirlerin birlikte elde edilmesi durumunda, beyan edilecek gelir tutarının tespitinde her iki had de ilgili oldukları gelir kalemleri için ayrı ayrı dikkate alınacaktır

KONUYA İLİŞKİN ÖRNEKLER

Örnek 1: 1/1/2006 Tarihinden Önce TL Cinsinden İhraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Gelirinin Beyanı

Mükellef (A), 2022 yılında, 1/1/2006 tarihinden önce TL cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden brüt 95.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir.

İndirim oranının birden büyük olması dolayısıyla Mükellef (A) tarafından 1/1/2006 tarihinden önce TL cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 2022 yılında elde edilen faiz geliri beyan edilmeyecektir.

Örnek 2: Alacak Faizi ve Kar Paylarının Beyanı

Mükellef (B), 2022 yılında 32.000 TL alacak faizi ve net 84.600 TL de tam mükellef bir kurumdan kar payı elde etmiştir. Kar payından %10 oranında 9.400 TL vergi kesintisi yapılmıştır.

Brüt kar payı tutarı: 84.600/ 0,90 =94.000 TL

Bu durumda, mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

GVK’nın 86/1-d maddesine göre kesinti ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye iradı toplamının 2022 yılı için 3.800 TL’yi aşmaması halinde beyan edilmemesi gerekmektedir. Örnekte 32.000 TL alacak faizi kesinti ve istisna uygulanmayan bir gelir olup bu gelirin toplamı 2022 yılı için beyanname verme sınırı olan 3.800 TL’yi aştığından, 32.000 TL’nin tamamı beyan edilecektir.

Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye (%10) tabi tutulmuş brüt 94.000 TL’lik kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan, kalan 47.000 TL tek başına beyan haddini aşmasa dahi, GVK’nın 86/1-c maddesi hükmü gereğince vergiye tabi gelir toplamının (32.000+47.000=79.000 TL) 70.000 TL’lik beyanname verme sınırını aşması nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesine dahil edilecektir.

Beyan edilen gelir tutarı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, karın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan vergi kesintisinin tamamı mahsup edilecektir.

Örnek 3: 1/1/2006 Tarihinden Önce İhraç Edilen Döviz Cinsinden Devlet Tahvili Faiz Geliri ile İşyeri Kira Gelirinin Beyanı

Mükellef (C), 2022 yılında ihraç tarihi 30/7/2005 olan döviz cinsinden Devlet tahvilinden 900.000 TL faiz geliri ile iş yeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden 500.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden %20 oranında 100.000 TL gelir vergisi kesintisi yapılmıştır.

Mükellef (C), iş yeri kira geliri ile ilgili olarak götürü gider yöntemini seçmiştir.

Mükellef (C)’in elde ettiği faiz gelirine, Devlet tahvili döviz cinsinden olduğundan indirim oranı uygulanmayacak olup iş yeri kira geliri tutarı ile döviz cinsinden Devlet tahvili faiz geliri toplamı 70.000 TL olan beyan sınırını aştığı için beyan edilecektir.

Bu durumda, mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

Örnek 4: 1/1/2006 Tarihinden Önce TL Cinsinden İhraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Geliri ile Döviz Cinsinden İhraç Edilen Devlet Tahvili (Eurobond) Faiz Gelirinin Beyanı

Mükellef (D), 2022 yılında 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 600.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir. Ayrıca, Mükellef (D)’nin aynı dönemde elde edilmiş 420.000 TL döviz cinsinden ihraç edilen Devlet tahvili (Eurobond) faiz geliri bulunmaktadır.

İndirim oranının birden büyük olması nedeniyle Mükellef (D) tarafından 1/1/2006 tarihinden önce TL cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 2022 yılında elde edilen faiz geliri beyan edilmeyecektir.

Eurobond faiz geliri, döviz cinsinden Devlet tahvilinden kaynaklandığı için bu gelire indirim oranı uygulanmayacaktır. Söz konusu faiz geliri beyan sınırı olan 70.000 TL’yi aştığından beyan edilecektir.

Bu durumda, mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

Örnek 5: Kar Paylarının Beyanı

Mükellef (E), 2022 yılında tam mükellef bir Anonim Şirket’ten brüt 2.200.000 TL tutarında kar payı  (temettü)  elde etmiştir.  Bu  mükellefin  başka  geliri bulunmamaktadır.

Elde edilen kar payından kurum bünyesinde % 10 oranında 220.000 TL vergi kesintisi yapılmıştır.

Mükellef (E)’nin elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup kalan yarısı 1.100.000 TL’dir. Bu tutar beyan sınırı olan 70.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Bu durumda, mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

HAZIR BEYAN SİSTEMİ

Beyana tabi gelirleri sadece menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri), ücret ile diğer kazanç ve irat gelirlerini ayrı veya birlikte elde eden mükellefler, bu gelirlerine ilişkin beyannamelerini Başkanlığımız tarafından önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunduğu, kullanımı kolay ve hızlı bir sistem olan Hazır Beyan Sistemi üzerinden verebilirler.

Bu sistemden, sadece menkul sermaye iradı, kira, ücret veya diğer kazanç ve irat geliri elde eden mükellefler yararlanabilecektir.